Platyceps najadum (Ok Yılanı)

Platyceps najadum (Ok Yılanı, İnce Yılan)

Platyceps najadum (Ok Yılanı, İnce Yılan) juvenili

Platyceps najadum

(Ok Yılanı, İnce Yılan)

Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Reptilia (Sürüngenler)
Takım: Squamata (Pullular)
Alt Takım: Serpentes (Yılanlar)
Familya: Colubridae (Kırbaç Yılanları)
Cins: Platyceps
Tür: najadum
TÜRKİYE KAYDI: VAR

     Platyceps najadum (Ok Yılanı, İnce Yılan) olarak bilinen bu tür "Colubridae" (Kırbaç Yılanları) familyasına dahil "YARI ZEHİRLİ" türlerden biridir. (Yarı zehirli tür olarak değerlendirilmesinin sebebi; yarı zehirli yılanların zehir dişleri zehirli yılanlarda olduğu gibi üst çenenin en önünde yer almayıp, üst çenenin en arkasında yer almasından kaynaklıdır. Aynı zamanda yarı zehirli olarak değerlendirilen yılanların zehirleri insanlar ve büyük memeliler üzerinde etkili olmayıp, bu tür yılanların avları, yani küçük kemirgenler, kertenkeleler, küçük memeliler, kuşlar vb. canlılar üzerinde etkilidir.)

Not: Ülkemizde bu tür dışında Hemorrhois ravergieri (Kocabaş Yılanı), Natrix tessellata (Damalı Su Yılanı), Telescopus nigriceps (Siyah Başlı Kedi Gözlü Yılan), Spalerosophis diadema (Urfa Yılanı), Malpolon insignitus (Çukurbaşlı Yılan),Hemorrhois nummifer (Sikkeli Yılan), Platyceps collaris (Toros Yılanı, Toros İnce Yılanı, Toros Ok Yılanı), Platyceps ventromaculatus (Benekli Yılan, Benekli İnce Yılan), Telescopus fallax (Kedi Gözlü Yılan) türleri de yarı zehirli türlerden olup, zehirleri sadece küçük canlılar üzerinde etkilidir. Yani ülkemizde kayıt altına alınmış 10 yarı zehirli tür yaşamaktadır.

     Coluber najadum, Tyria najadum, Haemorrhois najadum, Coluber dahlii, Psammophis dahlii, Zamenis dahlii, Coluber najadum dahlii, Platyceps najadum dahlii, Platyceps najadum albitemporalis, Coluber najadum albitemporalis, Coluber atayevi, Platyceps atayevi, Coluber najadum atayevi, Platyceps najadum atayevi, Coluber schmidtleri, Platyceps schmidtleri, Coluber najadum schmidtleri, Platyceps najadum schmidtleri gibi sinonim tanımlarla da karşımıza çıkar.

     Bu tür ülkemizde ağırlıklı olarak Ege, Trakya, Marmara, Akdeniz kıyı şeridi, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu bölgelerinde olmak üzere, yurt genelinde yaşam sürmektedir. Bu türün vücut boyu ortalama 140-150 cm aralığında olup çok istisnai olarak daha büyüklerine de rastlanabilir. Göz bebekleri yuvarlak olan bu türün vücudunu kaplayan pullar karinasız (çıkıntısız) düz yapıdadır. Sırt tarafı vücudun ön kısmında grimsi ya da mavimsi kahverengi tonlarında olup, arka kısımda ise sarımsı yahut kırmızımsı kahverengi tonlardadır. Boyun kenarlarından başlayarak geriye doğru sıralanır şekilde, etrafı beyazımsı veya açık renkli hatla çevrili siyah veya koyu renkli yuvarlağımsı lekeler (benek) bulunur. Bu lekeler vücudun gerisine ilerledikçe sırası ile küçülerek devam eder, vücut ortalarına doğru sırt renginin farklılaştığı bölgelerde tamamen kaybolup, sırt belden sonra lekesiz tek renk halini alır. Ventral kısım (karın altı bölgesi) sarımsı beyaz renkte olup, lekesizdir. Bu türün gözlerinin ön ve arka kısımları sarımsı ince bir bantla çevrilidir.
     Bu tür habitat olarak genellikle taşlık, çalılık, kayalık alanlar, orman içleri, bağ/bahçeler gibi bölgelerin kuru satıhlı taraflarını tercih eder. Kırsalda evlerin yakınlarında da görülebilir. P. najadum çok hızlı, atletik bir tür olup, tırmanıcıdır. Çalılara ve ağaçlara tırmanabilir. Ülkemizin en hızlı hareket eden ve çok çabuk ısıran türü olarak bilinir. İlerlerken vücudunun önden 25-30 cm lik kısmını yukarı kaldırarak, hızı şekilde ilerler. Bundan dolayı halk arasında “Ok Yılanı”, “Uçan Yılan” vb. adlarla anılmaktadır. Hatta, aynı familyaya dahil “Platyceps collaris” türü de dahil olmak üzere, bu iki tür hakkında hikayeler uydurulmuştur. Halk arasında bu yılanın çok zehirli bir tür olduğuna (asılsız bir yorumdur), eskiden savaşçılar tarafından yayla bir ok şeklinde gerilerek düşmanlara atıldığına, düşmanın kalbine saplanarak, yılanın da ısırmasıyla düşmanı zehirleyip, çok hızlı şekilde öldürdüğüne inanılır. Tabii ki bunlar tamamen hurafe olup, asılsız anlatımlardır. Türün dişileri bir seferde 3-5 arası yumurta bırakabilir. Bu tür ortalama 1800 metre rakıma kadar görülebilmektedir. Beslenme alışkanlığı genelde başta kertenkele türleri, böcek türleri olmakla birlikte çok küçük memeli türleri üzerinde yoğunlaşır. Gündüzleri avlanan bir türdür.
     Bu tür aynı familyadan olan “Platyceps collaris” (Toros Yılanı) ile çok karıştırılır. P. najadum’un gözlerini çevreleyen açık renkli veya beyaz bant, P. collaris türünde bulunmaz. Aynı zamanda P. collaris türünün ensesinde bir taraftan bir tarafa uzanır şekilde, enine siyah renkli bir şerit bulunurken, P. najadum türünde bu bant bulunmayıp, sol ve sağ tarafta tek sıra olmak üzere sadece siyah veya koyu renkli yuvarlağımsı benekler bulunur. Bu şekilde iki türü birbirinden en bariz şekilde ayırt edebiliriz.
     Çok hızlı ve atik olan bu tür, agresif karakterde olup, çok çabuk ve hızlı şekilde ısırır. Yarı zehirli tür olmasından ve zehrinin insan üzerinde ölümcül potansiyelde etkili olmamasından dolayı hayati risk oluşturmaz. Zehir dişlerinin çene kemiğinin en arkasında yer almasından ve ağız yapısının küçük olmasından kaynaklı olarak ısırıkları genellikle ön dişlerin teması ile gerçekleşir. Parmak gibi uzuvlar zehir dişlerine ulaşacak şekilde ağzına girmediği sürece zehir enjeksiyonu gerçekleşmez.

Küresel Yayılım: Türkiye, Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs, Gürcistan, Yunanistan, İran, Irak, Lübnan, Makedonya, eski Yugoslav Cumhuriyeti, Karadağ, Rusya, Sırbistan, Suriye, Türkiye, Türkmenistan bölgelerinden tür kaydı bulunmaktadır.