Pusula Tanımı

Pusula Tanımı

Örnek Pusula Modelleri

Pusula Tanımı

     Pusula dünyanın manyetik alanı etkisini referans alarak çalışan yön bulma aracıdır. Manyetik alan etkisi ile çalışmasından dolayı kullanım sırasında yere paralel tutulması gereklidir. Pusula kullanılırken yön oku vücudumuzun önünde, baktığımız yöne dönük olmalı ve bilek ya da kol ile çevirerek değil, vücudumuzla birlikte dönerek yön tayini yapmalıyız. Bunun aksi durumda gidilecek hedefe ilerlerken düz hatta değil doğu-batı yönünde kaymalar olur. Bu da durumunuzu zora sokabilir. Pusula elektromanyetik alanı referans alarak çalıştığı için, cep telefonları, radyo vericileri, yüksek gerilim hatları, trafolar, mıknatıs, yapısında mıknatıs bulunduran ekipmanlar, büyük metal araçlar vb. faktörler pusulanın doğru çalışmasını etkileyip, ibreyi saptıracaktır. Bundan dolayı pusulanızı bu faktörleri göz önünde bulundurarak ve dikkat ederek kullanmanız gereklidir. Pusulanızı bu faktörlerden uzak tutun. Bunların yanında basınç ve sıcaklık gibi faktörler de pusulayı etkiler.Ortalama 1500 metre irtifadan (rakım) daha yukarılarda pusula kapsülünün içindeki sıvı kabarcık yapmaya başlar, bu da pusulanızın hassasiyetini bozar. Rakım düştükçe bu kabarcıklar da yok olmaya başlar. Fakat yüksek ısınma veya soğuma durumlarında bu kabarcıklar kalıcı olabilmektedir. Pusulanızı muhafaza ettiğiniz yerin çok sıcak ve çok soğuk olmamasına dikkat etmeli, sert darbelerden korumalısınız. Sert darbeler sonucu ibre yerinden çıkabilir veya dengesi bozulabilir. Bu da pusulanızın doğru çalışmaması demektir.
     Pusula ibresi sürekli olarak “Manyetik Kuzey (Pusula Kuzey)”i gösterir. Doğal sapma açısı hesaplanarak “Gerçek Kuzey (Coğrafi Kuzey)” tespit edilir. Doğal sapma açısı manyetik kuzey ile gerçek kuzey arasındaki açı farkıdır. Pusulanın verdiği yön manyetik olduğu için ve yeryüzündeki manyetik alanlar bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği için, manyetik kuzey o an bulunulan noktaya göre belirlenir. Manyetik kuzey zamana bağlı değişkenlik gösterdiği için gerçek kuzeyin doğusunda veya batısında kalabilir. Harita kenar bilgilerinde bu yıllık değişim miktarı mutlaka belirtilir. Günümüzde bakarsak manyetik kuzey, kuzeybatıya doğru bir eğilimlidir. Harita üzerinde ucunda yarım ok işareti ile vurgulanır. Aynı zamanda “+” ve “-” işaretleri ile de yönü belirtilir.Yıllık değişim artı ise manyetik kuzey, gerçek kuzeyden uzaklaşıyor, eksi ise manyetik kuzey, gerçek kuzeye yaklaşıyor demektir. Örneğin, 1990 yılında sapma açısı 3 derece 14 dakikadır. Yıllık sapma eksi 0.9 dakikadır. 1999 için 9 yıl X 0.9 = 8.1 dakikalık daha sapma olur. 1999 sapma açısı 3 derece 6 dakikadır. (3 derece 14 dakika - 8 dakika). Her geçen yıl manyetik kuzey, coğrafi kuzeye yaklaşmaktadır. Bu bilgilerin yanında bilinmesi gereken Grid Kuzeyi (Harita Kuzeyi) ve İğne Sapma Açısı olgularını da bilmek gerekir. Grid Kuzeyi sabit olup, harita üzerinde Kuzey-Güney çizgilerinin gösterdiği kuzey yönüdür. Haritaları dikine kesen (meridyeni çizilen teğet) çizgilerin başında ve sonunda G-K harfleri ile belirtilir. İğne sapma açısı da, grid kuzey ile harita kuzeyi arasında kalan açıdır.Haritalar üzerinde mutlaka konu ile ilgili bilgiler bulunur. Bu bilgiler ile hesaplamalar yapılır ve yön açıları belirlenip, eklenir veya çıkarılır. Örneğin, Türkiye’de batı yönüne doğru yaklaşık olarak 2 derecelik sapma mevcuttur. Buna göre, 2 derecenin hesaplanan yön açısından çıkartılması gereklidir. Açı pek büyük bir değer olmamakla birlikte eğer harita üzerinde yön belirliyorsanız, hesaplamanızı doğru yapıp, pusulanızı buna göre ayarlamanız gerekmektedir. Hedefinize net bir şekilde ulaşabilmeniz ve pusulanızı doğru kullanabilmeniz için bu detaylara özen göstermeli ve uygulamalısınız.
     Kullanım alanları ve çalışma prensiplerine göre pusulalar üç ana başlıkta incelenebilir;
          1- Standart Plaka (Silva)
          2- Aynalı Pusula
          3- Askeri veya Kutu (Prizmatik) Pusula

     Bu üç başlıkta incelenen pusulalardan askeri pusula en kapsamlı olanıdır ki, hassas ölçümler için tasarlanmış olup, kullanımı da standardın üstünde tecrübe gerektirir. (Bu pusula tipi genellikle askeri operasyonlarda kullanıldığı için çok ince hesapların yapılabildiği alternatif hesaplama bölümlerine sahiptir.)
     Standart pusulaların kullanım alanları kullanım kolaylığı ve sadeliği açısından daha yaygındır. Fakat özellikle Bushcraft (Doğada Hayatı İdame) branş eğitimlerinde kullanılması gereken pusula mutlaka askeri pusula olmalıdır ki, bu pusula tipinin kullanımını bilen kişi, diğer pusula tiplerini rahatlıkla kullanabilecektir. Orienteering (Oryantiring) branşı harita okumaya ve hızlı hareket etmeye dayalı olduğu için pratik kullanıma sahip standart plaka pusula (silva) veya parmak pusula tiplerinin daha çok tercih edildiği örnek kullanım alanlarından birisidir. Bu tip pusulaları arazi ilerleyişiniz sırasında haritanızın üzerine pusulanızın üzerinde bulunan ataç sistemi ile tutturarak, tek elinizle dahi harita ve pusulanızı taşıyıp yönünüzü hızlı ve pratik şekilde kontrol edip, tayin edebilirsiniz.
     Manyetik sistematiğe dayalı pusulalar sapma yapabilmektedir. Bu sapmalar iki başlıkta ele alınır;
          a) Yapay Sapma (Deviasyon)
          b) Doğal Sapma (Varyasyon)
     (Konu ile ilgili detaylar uzun süreli anlatımlar sonucu aktarılabileceği için, yazılı olarak aktarılması ciddi anlamda uzun süreceği ve böyle hassas konular hata kaldırmayacağı için Yapay Sapma, Doğal Sapma, Yön Tayini, Kerteriz Hesapları vb. konular ile ilgili detaylar uygulama ile en doğru şekilde öğrenilebilmektedir. Dolayısı ile bu konular eğitim programlarımızın ilgili fazlarında kursiyerlerimize uygulamalı olarak verilmektedir.)

     Pusula tiplerine genel olarak göz atalım;

     
Kerteriz (Açıklık) Pusulası:
     Bu tip pusula denizcilikte kullanılan, kaptan köprüsünde açıklık bir alana yerleştirilen bir pinülle (gözleri yaklaştırarak bakılan ikili optik bakma bölümü) donatılmış büyük ebatlı pusula tiplerindendir. Bu pusulalar manyetik güney açısını (açıklık) belirlemek için herhangi bir gök cisminden kerteriz alma yoluyla yön tayinine dayalı çalışan pusulalardır. (Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Asma Pusula:
     Bu tip pusula da denizcilikte kullanılan, dinlenme sürelerinde süvari ve ikinci kaptanın geminin rotasını kontrol etmesini sağlayan, gemilerin seyir kamaraları ile süvari ve ikinci kaptan kamaralarının kemerlerine baş aşağı olarak asılan özel pusula tipidir.(Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Elektromanyetik Pusula:
     Elektromanyetik ölçüm yapan, pusuladan bağımsız bir manyetik alan etkisindeki mıknatıstan oluşan ve hareketli donanımı bir eksen etrafonda dönen tip pusulalardır. Tanjant pusulası olarak bilinen, 1820'de manyetik pusula iğne sapmasını tespit eden Hans Oersted'in tespitinden sonra, 1837'de ilk olarak Claude-Servais-Mathias Pouillet (1790-1868)'in tasarladığı model birçok araştırmacının katkısı ile geliştirilip günümüzdeki son haline getirilen pusula modelinde yer manyetik alanıyla, içinden ölçülecek akımın geçtiği sabit bir bobinin yarattığı alanın bileşkesinin etkisindeki mıknatıslaşmış iğne tanjantı bu akımla, orantılı bir açı kadar sapar. Tanjant pusulasının sistematiği gibi, kendi sistematiğine sahip sinüs pusulası da bulunmaktadır. Bu tip pusulalar çoğunlukla havacılıkta çeşitli amaçlarla ve özellikle uçaklarda kullanılmaktadır.(Bu tip pusulalar havacılıkta kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Dümen (Dümenci) Pusulası:
     Bu pusula tipi de denizcilikte kullanılan, serdümenin dümen başındayken verilen rotadan farklı rotaya sapmaması ve gemiyi rotada tutabilmesi için tasarlanmış pusula tipidir. Gemilerdeki yeri ise dümen dolabının hemen üzeridir. (Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.) (Serdümen: Dümen kullanmakta bilgili ve deneyimli, gemide dümen kullanmakla görevli tayfaya verilen mertebe. Askeri gemilerde veya savaş gemilerinde çavuştan yüksek rütbede bulunan, dümen kullanmakla görevli asker.)

Filika Pusulası:
     Bu pusula tipi de denizcilikte kullanılan, küçük tekne veya büyük gemi filikalarında bulundurulan denizci tipi pusuladır. (Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Sıvılı Pusula:
     Bu pusula tipinde pusula kartının salınımlarını azaltma amaçlı olarak pusula kabında su ve alkol karışımı bulunur. Bu pusulanın manyetik donanımını basitçe açıklayacak olursa, su-alkol karışımı bir sıvı ortamda yüzen şamandıralara bağlı iki büyük mıknatıstan oluşmuş pusula sistemidir diyebiliriz. Pusulanın yapısında yer alan şamandıralar pusulanın ağırlığını hafifletirken aynı zamanda mil üzerindeki pusula mihverinin (ekseninin) sürtünmesini azaltır. Metalden inşa edilmiş gemiler yerin manyetik alanının yeğinliğini (bir gücün ya da bir etkinliğin gittikçe yükselme ya da alçalma durumlarından her biri, derecesi) ve yönünü büyük ölçüde etkileyerek değiştirir. Bu durum kimi zaman belirli yönlerde pusulanın kullanımını imkansız kılan önemli sapmalar meydana getirir. Geminin metal kısımlarının yarattığı bu durum pusulanın yakınına uygun biçimde yerleştirilen denkleştiricilerle (nötrleyiciler) giderilir. Süreklilik halindeki manyetizma, mıknatıslarla geçersiz hale getirilir, geçici manyetizma ise yumuşak düşey demirlerle (bilyeler ve flinder çubukları) geçersiz hale getirilir. (Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Jiroskop Pusula:
(Cayroskop, Cayro, Yalpalık)
(İngilizce: Gyroscope, Gyro)
     Bu tip pusula açısal dengenin korunması ilkesiyle çalışan bir pusuladır. Jiroskopik hareketin temeli fizik kurallarına ve açısal momentumun korunumu ilkesine dayalıdır. Bu özelliğinden dolayı manyetik etkilere karşı duyarsız bir pusula tipidir. Jiroskop presesyon ve nutasyon olarak bilinen hareketleri de içine alan çeşitli hareketler yapar. Günlük hayatta, uçak ve gemilerde yön bulmak için, uzay teleskoplarında yörünge kararlılığını sağlayabilmek için yaygın olarak jiroskoplardan yararlanılmaktadır.Başka bir düzeneğe ihtiyaç duymadan, ekseni dönmeye başladığı anda yöneltildiği bir yıldızın hareketini izleyen bir pusula sistemidir. Çalışma sistematiğinde bir karşı ağırlık sistemi bu yatay ekseni yerinde tutarken, bir sönümleme sistemi de bu eksenin coğrafi kuzey doğrultusundan ayrılmasını önler. Düzelticiler, geminin hızını, enlemini ve çeşitli hareketlerden kaynaklanan ivmeleri göz önünde bulundurmayı sağlar. Yineleyiciler, dümen kamarasına, kaptan köprüsünün iki yanına yerleştirilir ve radyogonyometre, radar vb. ile donatılır. Yani kısaca jiroskop sistemi denizcilik, havacılık, astronomi gibi alanlarda kullanılmaktadır. (Bu tip pusula denizcilik, havacılık, astronomi gibi alanlarda kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)
     
Nutasyon:
 Fizikte; Güneş gibi, ayın da yeryuvarına uyguladığı çekim kuvveti, dünyanın rotasyon ekseninin ekliptik kutbu etrafındaki konik hareketin tabanı üzerinde, kutbu 18.6 yıllık periyotlar halinde sinüsodial bir harekete zorlamasına "Nutasyon" adı verilir.
                      Astronomide; ekinoks noktalarındaki duruma Ay çekiminin karışması ile yerin dönme ekseninin çizdiği nutasyon konisi üzerinde oluşan kıvrılmalardır.
     
Presesyon:
 Dünya ekseninin 25800 yılda bir tamamladığı 360 derecelik dönüşe verilen isimdir.

Yavru Pusula:
     Bu pusula tipi de jiroskopun hareketlerini bir senkron motor sistemiyle izleyen ve bir pusula gibi yön gösteren aygıttır. Denizcilikte kullanılan bir sistemdir. Denizde kerteriz almak için geminin sancak ve iskele alabandalarına yakın köprü üstlerine, harita kamarası, gemi yeke dairesine yerleştirildiği gibi birçok gemide kaptan kamarasına da yerleştirilir. (Bu tip pusula denizcilikte kullanıldığı için arşivimizde kendi branşlarımıza göre ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Kadranlı Pusula:
     Bu pusula tipini basitçe bit kutu içine yerleştirilmiş aygıtın istendiği zaman yönlendirilmesi ile saatin öğrenilebildiği bir güneş saati tipidir. (Bu tip pusula kendi branşlarımız dahilinde çok kullanılmadığı için ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Aynalı Pusula:
     Aynalı pusula tipinin kullanım özellikleri plaka pusula tipinin özellikleri gibidir. Şeffaf ve düz tabanlı yapısı ile harita üzerine yerleştirilerek arazide hem yön hesaplarmaları ile birlikte yön tayini yapmaya hem de kerteriz almayı sağlayan aynası sayesinde arazide kerteriz almaya yarar. (Bushcraft branşı dahilinde çok daha hassas kullanım ve detaylı hesaplamaları yapabileceğimiz "Askeri Pusula" tipini tercih ettiğimiz için bu pusula tipi ile ilgili ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Parmak Pusula:
     Parmak pusula Orienteering (Oryantiring) gibi hızlı, pratik olmanın ve doğru yön bulmanın çok önemli olduğu branşlarda tercih edilerek kullanılan basit yapılı, kolay kullanılabilir pratik pusula tiplerindendir. İsmini aldığı şekilde, parmağa sabitlenerek ellerin serbest şekilde kullanılabilmesinin yanında sabit kapsülü kullanımda zaman kaybını azaltır. Fakat bu tip pusulada hedef çentiği bulunmaz ve bu durum plaka pusula gibi arazi kullanımında dezavantaj durumu yaratır. (Bushcraft branşı dahilinde çok daha hassas kullanım ve detaylı hesaplamaları yapabileceğimiz "Askeri Pusula" tipini tercih ettiğimiz için bu pusula tipi ile ilgili ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Kutu Pusula:
     Kutu pusula metal gövdeli bir pusula tipi olup, adını aldığı şekilde çekmece gibi raylı sistemde hedef (nişan alma) kanalının üzerinde bulunduğu muhafaza bölmesine sahip ve hedef kanalı ile aynı düzlem üzerinde bu muhafaza kutusunun içine girip çıkabilecek şekilde sisteme sahip bir pusula türüdür. Bu pusula tipi İsviçre markası olan "Recta" ile bütünleşmiş olup, genellikle Recta pusula olarak da anılır. Metal gövdesi ve dayanıklı yapısı ile arazi kullanımına uygun modellerden birisi olan bu pusula tipinin çoğu modelinde ayarlanabilir sapma çizgisi bulunduğu için arazi şartlarında tercih edilebilecek bir pusula tipidir. (Bushcraft branşı dahilinde çok daha hassas kullanım ve detaylı hesaplamaları yapabileceğimiz "Askeri Pusula" tipini tercih ettiğimiz ve askeri pusula tipi kutu pusuladan daha hassas hesaplamalar yapılabilecek özelliklere sahip olduğu için bu model ile ilgili ayrı bir başlık altında bölüm oluşturmayıp, bu başlık altında yeterli olduğunu düşündüğümüz açıklama ile sunum yaptık.)

Standart Plaka Pusula (Silva Pusula):
     Standart Plaka Pusula (Silva Pusula) modeli Orienteering (Oryantiring) branşının doğduğu merkez olarak bilinen İsveç'te faaliyet gösteren Silva markası ile özdeşleşmiş bir pusula tipidir. Çoğunlukla "Silva Pusula" olarak anılır. Bu tip pusulanın yapısı harita üzerinde kullanım baz alınarak tasarlanmıştır. Kullanım sırasında düz, şeffaf ve plaka şeklindeki geniş tabanı ile harita üzerine yerleştirilerek kullanılan bu pusula modeli yön bulma konusunda kolaylıklar sağlayıp, genel olarak pusula modellerinde kullanılan oynar kapsül harita üzerindeki kullanımda (özellikle orienteering branşında) birtakım kolaylıklar sağlarken, oynar kapsülün ayarlanması süreci zaman kaybına sebep olmaktadır. Manyetik sapma hesaplaması ile coğrafik kuzeyin tespitinin yapılarak net yön tayini yapmada kolaylık sağlayan oynar kapsül, bu sisteme sahip olmayan pusula tiplerine göre üstünlük sağlamaktadır. (Bushcraft branşı dahilinde bazen tercih edilebilen tip pusula olmasının yanında, çok daha hassas kullanım ve detaylı hesaplamaları yapabileceğimiz "Askeri Pusula" tipi branş açısından arazide tercih edilmesi gereken türdür. Aynı zamanda askeri pusula tipi metal gövdeli olduğu için arazi şartları açısından çok daha uygundur. Arşivimizin "Doğada Yön Bulma" bölümünün altında "Silva Pusula" başlığı altında bu pusula tipinin detaylarını inceleyebilirsiniz.)

Askeri Pusula (Arazi Pusulası):
     Askeri Pusula metal gövdesi sayesinde dayanıklılığı ve detay hesaplamalar yapabileceğiniz özelliklere sahip olması ile hatasız detay hesaplamalar yapabileceğiniz bir pusula modelidir. Katlanabilir kapaklı şekildeki tasarım açıldıktan sonra tek elle kullanılabilen bu pusula modeli, özellikle derece sabitleme ibresi, sapma hesaplama çentiği, hedef gezi, hedef nişan teli, büyüteci ile birlikte sapma hatalarını minimize eder, hatta profesyonel kullanıcıların elinde hatayı sıfıra indirir. Detaylı yön açı dereceleri pusulanın içerisindeki sıvı üzerine yüzen iğne ile bütünleştirilmiş diskin üzerinde bulunması özelliği her seferinde sıfır derecenin yön ibresinin kuzey ucuyla çakıştırılmasına gerek kalmaz. Pusulanın metal haznesinin kenarındaki ölçek çetveli ile de harita ölçeğini baz alarak harita üzerinde mesafe hesaplarını rahatlıkla yapabilirsiniz. Genel olarak tanımını burada yaptığımız bu pusula tipini bushcraft branşı dahilinde kullanımı üzerine tercih etmekteyiz. Bundan dolayı arşivimizin "Doğada Yön Bulma" bölümü altındaki "Askeri Pusula Tanımı" başlığından bu pusula tipinin detaylarını inceleyerek, kullanımı ile ilgili bilgi edinebilirsiniz.

Pusulaların Durumuna Göre Değerlendirilme Şekilleri ve Tanımlar:
Falso Pusula: Hatalı yön gösteren, gerekli düzenlemeleri yapılmamış pusula için kullanılan tabirdir.
Sağır Pusula: Denizcilikte çok kullanılan bir tabir olup, geminin yön değiştirmelerinden etkilenmeyip süreklilik halinde geminin tuttuğu rotayı gösteren pusula için kullanılan tabirdir.
Pusula Dolabı: Denizcilikte çok kullanılan bir ekipmandır. İçinde pusulanın ve aynı zamanda pusulanın metalden inşa edilmiş gemiden, çevredeki metal ekipmanların oluşturduğu manyetik alandan oluşan etkileri pusulaya göre nötrleyen mıknatıslı çubuklar ile birlikte pusulayı aydınlatan lambaların bulunduğu silindirik bir kutudur.

Kullanım Alanlarına Göre Pusulalar

Havacılık ve Denizcilikte Pusula:
     Havacılık ve Denizcilik alanlarında pusula genel olarak, tüm yönlerin manyetik kuzey yönleriyle karşılaştırmasına ve bu temelde yönlerin açılarla detaylıca hesaplanmasına, tespit edilmesinde kullanılan en temel ekipman olarak tanımlanabilir.      Manyetik kuzey coğrafi kuzey (gerçek kuzey) ile bir açı oluşturur ki, bu açı yardımı ile pilot veya kaptan rota haritası üzerinde uçağın veya geminin rota yönünü hesaplayarak tayin eder.

Jeoloji / Jeomanyetik Dahilinde Pusula:
Eğim Pusulası: XVI yy. sonlarında yaşamış İngiliz fizikçi Roment Norman'ın ortaya koyduğu Jeoloji ve Jeomanyetik dahilinde eğimin öneminin dikkate alınması durumu karşılığında eğim pusulası geliştirilmiştir. Eğim pusulasının basitçe anlatımını yapacak olursak; belirli bir yerde yer manyetik alan doğrultusunun ufukla yaptığı açıyı ölçen, yatay bir eksenin taşıdığı mıknatıslaşmış iğne sistemi diyebiliriz.
Yükselim Pusulası: Belirli bir yerde manyetik meridyenin coğrafi meridyenle yaptığı değişken açıyı ölçen pusula tipidir.
Topograf (Topografya) Pusulası: Bir gözleme deliği ile donatılmış, arazi ölçümlerinde kullanılan pusula sistemidir. Pusula sistemi dahilinde, kare bir kutu içerisinde uçları derecelendirilmiş bir çember üzerinde hareket eden mıknatıslaşmış yatay bir iğne, kare kutunun yanında da bir dürbün ya da iki pinül (gözleri yaklaştırarak bakılan ikili optik bakma bölümü) vardır. Bu pinüllerin doğrultusu derecelerin bulunduğu bir çapa koşuttur. Kullanımını da basitçe, "A tepe noktasına ulaşmayan BAC üçgenini ölçmeye yarar." şeklinde yapabiliriz.