Doğada yön bulma metodlarını uygulayarak yön tayini yapmanın dışında, doğada gezerken dikkat edeceğiniz bazı olgular size yön tayini yapmada fikir verecektir. Bunlardan bazılarına değineceğiz;
- Ağaçların (özellikle büyük ağaçların altına girerek yukarı bakın) dalları ve sürgünleri güney yönünde yoğun ve güney yönüne doğru dönüktür.Ağacın altından yukarı baktığınızda dalların bir tarafta baskınlaştığı yön güneydir. Aynı zamanda ağacın dalları güney yönünde daha uzun ve gelişmiştir. (Açık bir arazi yapısında güneş ışınlarının en dik ve yoğun geldiği zaman aralığı 12:00 - 15:00 saatleri arasıdır. Biliriz ki, saat 12:00 'de güneş tam güneydedir.). Fakat bu anlatım doğrultusunda şunu da unutmamak gerekir; anlatımdaki durum açık arazi şartlarında geçerli bir durumdur. Vadi tabanı, koyak, iki tepe(veya dağ) sırtı arasında kalmış dar alanlar vb. yerlerde bu durum görecelidir. Bu gibi durumlarda ağaçlar (ve genel olarak bitkiler) güneş ışığından daha fazla faydalanabilmek için, bulundukları yerin konumuna göre güneş ışınlarını en yoğun ve en uzun süreyle aldıkları yöne doğru gelişirler. Basit bir örnekle; güneyi, kuzeyi, batısı dağ sırtları ile kapalı ve çukurda kalan bir koyakta yetişen ağaçların dallarının gelişme yönü yoğun olarak doğu tarafında olacaktır. Doğu tarafı açıksa ve güneş ışınlarını en yoğun şekilde bu yönden alıyorlarsa, doğal olarak ağaç ve bitki dalları bu yönde büyüyerek güneş ışınlarından daha fazla faydalanmak isteyeceklerdir. Bu durumlardan dolayı bu bilgiyi değerlendirirken arazi şartlarında bulunduğunuz konumu, arazi yapısını, konumun güneş ışınlarını ne kadar alıp almadığı ve güneşi gördüğü yerleri kontrol ederek bu şartları göz önünde bulundurarak mantık kurmalısınız.
- Yamaçların genelde güney bölgelerindeki bitki örtüsü daha zengindir. Güney yamaçlarındaki bitkiler daha erken çiçek açar, daha erken gelişir ve daha erken meyve verir. (Güneş ışınlarının en dik ve yoğun geldiği zaman aralığı 12:00 - 15:00 saatleri arasıdır. Biliriz ki, saat 12:00 'de güneş tam güneydedir.)
- Dağların ve tepelerin en son kuzey yönüne bakan tarafındaki karlar erir.
- Güneş her zaman doğu yönünden doğup, batı yönünden batar.
a. Güneş sabah 06:00 da doğudadır.
b. Güneş saat 09:00 güneydoğudadır.
c. Güneş saat 12:00 da güneydedir.
d. Güneş saat 15:00 da güneybatıdadır
e. Güneş saat 18:00 da batıdadır.
- Karıncalar yuvalarının ağzını güney yönünü gösterecek şekilde yapar, kuzey yönüne de korunak olarak toprak yığarlar. Karınca yuvası bir ağacın arkasında (veya doğal bir yapının arkasında) ise, yuvanın olduğu yön güneyi verir. Buradaki amaç, yuvayı kuzey yönünden gelen soğuk havadan, rüzgardan ve yağış sırasındaki (özellikle yağmur) sepkenden korumaktır. Fakat, karınca yuvalarının ağzının güneyi gösterme durumu açık arazi yapılarında geçerli olup farklı arazi yapılarında göreceli olabilmektedir. Basit bir örnekle açıklayacak olursak, kuzey ve güney yönleri yamaç olan bir çentik vadiyi ele alırsak ve bu bölgede hava akımının (boğaz yapma) yönü ağırlıklı olarak batı yönünden esiş şeklinde ise (kuzey-güney yamaçlarla kapalı olduğu için bu yönlerden direkt hava akımı olmaz) vadi tabanındaki karınca yuvalarının ağzı bulunduğu konuma göre yüksek ihtimalle doğu yönünü gösterecektir. Biraz daha irdelersek; batı yönünde hava akımını tamamen kesen bir kaya olan yuvanın ağzı birçok farklı ana veya ara yönü gösterebilir. Bu durum da vadi tabanında yağış yönünün ağırlıklı olarak hangi yöne sepken yaptığına göre değişkenlik gösterebilir. Dolayısı ile bu detayları da göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
- Kaya, ağaç vb. doğal yapıların kuzeye bakan tarafları yosun tutar. Yosunlu taraf kuzeyi verir. Fakat bu yorum yukarıdaki maddelerde de belirttiğimiz gibi, açık arazi şartlarında geçerli bir durumdur. Basit bir örnekle açıklayacak olursak (bir önceki maddede geçen örnek), kuzey ve güney yönleri yamaç olan bir çentik vadiyi ele alırsak ve bu bölgede hava akımının (boğaz yapma) yönü ağırlıklı olarak batı yönünden esiş şeklinde ise (kuzey-güney yamaçlarla kapalı olduğu için bu yönlerden direkt hava akımı olmaz) vadi tabanındaki kayaların, ağaçların gövdelerinin veya doğal yapıların bulundukları konuma göre yüksek ihtimalle batı yönleri yosun tutacaktır. Dolayısı ile, doğal yapıların yosunlu tarafları böyle bir ortamda kuzeyi değil de batıyı gösterecektir. Doğada bu alternatif bilgiden faydalanmak isterken bu detayları da göz önünde bulundurarak, bulunduğunuz konumun "Topoğrafik" yapısını da hesaba katarak hareket etmelisiniz.
- "Camilerin şerefe kapıları daima güneye bakar." yorumu bir genelleme olup, genel olarak yapılan bir yorumdur. Bir örnekle bu durumu net şekilde açıklayabiliriz; camilerin şerefe kapılarının yönü Kıble(Güneydoğu) yönüne bakar ki ilk genelleme kısmı burada görüyoruz.( Şerefe kapıları güneye değil, güneydoğuya bakar.). Detayına indiğimizde, kıble yönü "Kâbe" nin konumu baz alınarak belirlendiği için bulunduğunuz ülkenin ve net olarak bulunduğunuz konumun enlem ve boylamlarına (genel olarak koordinat noktanız) göre "Kâbe" nin net olarak düz doğrultuda hangi yönde olduğu ile belirlenir. Örneğin, Antalya merkezde kıble açısı pusula üzerinde 146° güneydoğu yönü iken, manyetik kuzey/coğrafi kuzey farkı ile coğrafik kıble 150° güneydoğu yönü iken, Rize merkezde kıble açısı pusula üzerinde 177° güneydoğu yönü iken, coğrafik kıble 182° güneydoğu yönüdür. Tabii ki bu durum bizim ülkemizin dünya üzerindeki konumu ile alakalıdır. Başka bir örnekle, Antalya merkezde pusula üzerinde kıble yönü 146° güneydoğu yönü iken, Avustralya kıtasında Adelaide merkezinde kıble yönü (kıble "Kâbe"ye yüzümüz dönük şekilde bakan yön doğrultusu olarak açıklanır), daha doğrusu namaz kılarken yöneleceğimiz yön pusula üzerinde 275° kuzeybatı yönüdür. ( Kuzeybatı yönünde, Batı Kerte Yıldızı aralığıdır." Günbatısı 270° ile 281° 15' Batı Kerte Yıldızı aralığındadır.). Dolayısı ile genelleme yaparsak, ülkemizde genel kıble yönü "Güneydoğu" olarak kullanılırken, Avustralya'da genel kıble yönü Günbatısı - Batı Kerte Kuzey - Kuzeybatı aralığı olarak kullanılır. Yani dünyanın her yerinde kıble "Güneydoğu" yönü olarak kabul edilmez. Birçok coğrafya bilgisi eksik kişinin doğru olarak bildiği çok büyük bir YANLIŞ; "Dünyanın her yerinde kıblenin "Güneydoğu" yönü" olduğunu düşünmesidir. Kıble; bulunduğunuz konumun (net koordinat noktası olarak) yüzünüz "Kâbe" ye 180° doğrusal dönük durumdayken baktığınız yöndür. Ülkemiz din adamları ülkemizin konumu itibariyle "Kâbe" genel olarak güneydoğu yönünde kaldığı için, ara yön isimlendirmelerinden "Kıble" terimini kullanmaktadırlar. Tüm bu bilgilerin doğrultusunda, "Camilerin şerefe kapıları güneye bakar." anlatımının ülkemizin konumu baz alınarak yapılmış bir anlatım olduğunu ve bunun bir genelleme olduğunu anlatmış olduk. Detayında en doğru anlatım, genelleme olarak "Ülkemizde kıble yönü güneydoğu yönü olup, cami şerefelerinin yönü güneydoğu yönüne bakar." şeklindedir. Tabii ki, burada bulunduğunuz enlem ve boylama göre (net konum koordinatı) yön açınız çok önemlidir.
- Kiliselerin çanları her zaman kilisenin batı tarafında bulunur.
- "Müslüman mezarlarının baş taşları daima batı, hristiyan mezarlarının baş taşları daima doğu tarafında olur." anlatımı da bir genellemedir. Müslüman mezarlarının baş taşlarının batı yönünde olmasını biraz irdelersek; naaşın sağ tarafına yan yatırılarak kıbleye (ülkemize göre güneydoğu yönüne (Kâbe'yi 180° doğrusal açı ile görür şekilde) bakar şekilde defnedildiğini hesaba katarak, mezarın baş kısmı batı yönüne değil güneybatı yönüne gelmektedir. Yani mezarın baş taşı batıda değil, güneybatıdadır. Tabii ki, bu durum bizim ülkemizin konumuna göre geçerlidir. (İki madde öncesinde "Camilerin şerefe kapıları daima güneye bakar." genellemesinin tam açıklamasını yaparken, "kıble" konusunun detaylarını verdik. Lütfen ilgili açıklamayı okuyunuz). Örneğin; Antalya'da defnedilen bir cenazenin bakış gönü pusula üzerinde 146° güneydoğu yönü ise, baş taşı ortalama 235° güneybatı (Lodos 225° - Lodos Kerte Batı 236° 15' aralığı) yönüne tekamül eder. Yani, baş taşı 270° batı yönünde değildir. Kıble yönünün açıklamasını yaptığımız iki madde öncesindeki yer örneği ile, Avustralya kıtasında Adelaide şehrinde defnedilecek bir müslüman cenazenin bakacağı yön (180° düz doğrultuda Kâbe yönü) bulunduğu mahale göre 275° kuzeybatı yönüdür.( Kuzeybatı yönünde, Batı Kerte Yıldızı aralığıdır." Günbatısı 270° ile 281° 15' Batı Kerte Yıldızı aralığındadır.). Dolayısı ile Adelaide şehrindeki bir müslüman mezarının baş taşı 5°-10° aralığında kuzeydoğu yönünde olacaktır.(Yıldız 0° - Yıldız Kerte Gündoğusu 11° 15' aralığı). Detayında en doğru anlatım, genelleme olarak "Ülkemizde müslüman mezarlarının baş taşları güneybatıdadır." şeklinde yapılabilir. Tabii ki, burada bulunduğunuz enlem ve boylama göre (net konum koordinatı) yön açınız çok önemlidir.
Yukarıda belirttiğimiz olgular size yön tayini konusunda fikir verecek olgulardır. Özellikle doğada bu yöntemlere dikkat ederek yönünüz hakkında fikir sahibi olup, doğada yön bulma metodlarından birini uygulayarak yön tayinini doğru bir şekilde yapabilirsiniz. Unutulmaması gereken bir durum vardır ki, yukarıda değindiğimiz olgular bazı şart ve durumlarda istisnalar yaratıp, insanları yanıltabilmektedir. Örneğin, açık arazi şartlarında kaya,ağaç vb. doğal yapıların yosunlu yüzü kuzeyi verir demiştik. Fakat yosunlu tarafların baktığı yönde yüksek rutubet yaratan herhangi bir faktör olup, bu yosunlanma kuzey rüzgar ve yağışlarından değil de bu faktörden kaynaklı olabilir. (Mesela derin bir vadi içindesiniz ve yosunlu yüzeylerin baktığı yönde yüksek rutubet yaratan bir akarsu yatağı var.). Böyle bir durumda yönünüzü kuzey sanıp, hataya düşebilirsiniz. Bundan dolayıdır ki, yukarıda belirttiğimiz olguları kullanarak yön tayini yapacaksanız, sadece bir olgu üzerinden değil de, birkaçını değerlendirerek saptama yapın.Hatta vardığınız sonucu da doğada yön bulma metodlarından birisi ile kontrol edip, doğruluğunu netleştirin.